İster mal gönderin ister getirin, süreçler birbiriyle benzer aşamaları içerir ancak farklı detaylara odaklanır. İşte ihracat ve ithalat gümrükleme süreçlerinin adım adım rehberi.
A. Ön Hazırlık: Ticaretin Temelini Oluşturma
Başarılı bir gümrükleme için hazırlık aşaması kritiktir. Yanlış veya eksik bilgi, büyük gecikmelere ve cezalara yol açar.
1. GTİP Tespiti (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu)
İthal veya ihraç edeceğiniz ürünün uluslararası sınıflandırma kodu olan GTİP numarasını doğru belirleyin.
- Önemli: Bu kod, ürünün tabi olacağı vergileri, kısıtlamaları, ithalat/ihracat rejimlerini ve gerekli izinleri belirler.
2. Incoterms Kuralının Belirlenmesi
Alıcı ve satıcı arasındaki maliyet, risk ve sorumluluğun hangi noktada değişeceğini belirleyen Incoterms (Teslim Şekli) kuralını sözleşmede netleştirin (Örn: FOB, CIF, DAP). Bu, lojistik masrafları ve sigorta sorumluluğunu kesinleştirir.
3. Gerekli Belgeleri Toplama
Tüm süreçte beyannameye esas teşkil edecek belgeleri eksiksiz hazırlayın:
- Ticari Fatura (Commercial Invoice): Ürünün tanımı, miktarı, birim fiyatı ve toplam değeri yer alır.
- Çeki Listesi (Packing List): Ürünün ambalaj, ağırlık ve hacim bilgilerini içerir.
- Taşıma Belgesi: Konşimento (Deniz), CMR (Kara) veya Hava Yolu İrsaliyesi (Hava) gibi belgelerdir.
- Menşe ve Dolaşım Belgeleri: ATR, EUR.1 veya Menşe Şahadetnamesi (Alıcının vergi avantajı sağlaması için önemlidir).
- İzinler/Sertifikalar: Standardizasyon belgeleri, sağlık sertifikaları veya özel izinler.
B. İhracat Gümrükleme Süreci (Ürünün Çıkışı)
İhracat süreçleri, bir malın yurt dışına çıkışını düzenler ve genellikle daha az vergi yükü içerir (KDV istisnası gibi).
Adım 1: Gümrük Beyanının Yapılması
- İhracatçı veya vekil tayin ettiği Gümrük Müşaviri, Gümrük Beyannamesi’ni (GB) hazırlar.
- Bu beyanname, BİLGE (Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri) Sistemi üzerinden elektronik olarak gümrük idaresine sunulur.
Adım 2: Beyannamenin Tescili ve Kontrol
- Gümrük idaresi beyannameyi tescil eder ve risk analizi sistemine dahil eder.
- Sistem, beyannameyi bir hatta (Yeşil, Sarı, Mavi veya Kırmızı) yönlendirir. Kırmızı Hat, fiziki muayene gerektirir.
Adım 3: Muayene ve Kontrol
- Gerekirse (Kırmızı Hat), gümrük memuru belgeleri ve eşyayı fiziki olarak kontrol eder.
- Eşyanın beyana uygunluğu teyit edilir.
Adım 4: İhracatın Onaylanması ve Çıkış
- Tüm kontrollerden sonra Gümrük idaresi, eşyanın çıkışına izin verir.
- Ürün, ilgili taşıma aracıyla (tır, gemi, uçak) yurt dışına sevk edilir ve süreç tamamlanır.
C. İthalat Gümrükleme Süreci (Ürünün Girişi)
İthalat, malın ülkeye girişi ve serbest dolaşıma girmesi için vergilerin ödenmesini kapsar.
Adım 1: Özet Beyan ve Eşyanın Gümrüğe Sunulması
- Taşıyıcı firma (nakliyeci), eşya gümrük bölgesine varmadan önce veya varır varmaz özet beyan verir.
- Eşya, gümrük antreposuna veya geçici depolama yerine indirilir.
Adım 2: Gümrük Beyanının Yapılması
- İthalatçı veya Gümrük Müşaviri, eşyanın ithal edileceğini belirten Gümrük Beyannamesi’ni elektronik ortamda hazırlar ve idareye sunar.
- Bu beyanname genellikle Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi’ni ifade eder.
Adım 3: Tescil ve Vergilendirme (Tahakkuk)
- Beyanname tescil edildikten sonra (ihracattaki gibi hat sistemi devreye girer), Gümrük Vergisi, KDV, ÖTV gibi tüm yasal yükümlülükler bilgisayar sistemi üzerinden tahakkuk ettirilir (hesaplanır).
Adım 4: Vergilerin Ödenmesi ve Teslim
- Tahakkuk eden tüm vergi, resim ve harçların ödenmesi zorunludur.
- Ödemeler yapıldıktan ve fiziki kontroller tamamlandıktan sonra, Gümrük idaresi malın teslimine izin verir.
- İthalatçı, eşyasını gümrük bölgesinden çıkararak serbest dolaşıma sokar.
Önemli Not: Gümrük Müşaviri Rolü
Bu karmaşık ve mevzuata bağlı süreçleri hatasız ve hızlı yürütmek için Gümrük Müşavirleri ile çalışmak genellikle zorunludur. Gümrük Müşavirleri, sizin adınıza beyannameleri tanzim eder, vergi hesaplamalarını yapar ve idare nezdinde yasal takibi gerçekleştirirler.
Sizce hızlı gümrükleme (Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü gibi) imkanlarından yararlanmak için şirketlerin en çok hangi kriteri sağlaması gerekir?
